گزارش از روش شناسی پژوهش در نیازسنجی سلامت جانبازان نابینا در سال ۱۳۸۶

هر جامعه نیاز دارد که با تغییر و اصلاح در برنامه ها و سیایت های ارائه ی خدمات، وضعیت رو به رشدی را تجربه کند. نیازسنجی سلامت، روشی است که می تواند در روند برنامه ریزی به کار رود. در نیازسنجی سلامت مراحلی باید طی شوند که اولین آن ها تعیین نیم رخ جامعه است و پس از آن مراحل دیگری چون انتخاب روش تعیین سطح سلامت جامعه و بر این اساس گردآوری داده ها قراردارند و بالتبع تدوین ابزار گردآوری بخش بسیار با اهمیتی است. تحلیل داده ها و اطلاعات و سپس اولویت بندی نیازهای استخراج شده، مراحل بعدی هستند که زمینه ساز برنامه ریزی می باشند. هریک از مراحل یاد شده دارای روش ها و شیوه های گوناگونی برای به اجرا درآوردن آن ها می باشند.   این گزارش توصیفی از روش شناسی پژوهش در نیازسنجی سلامت جانبازان نابینا که در سال 1386 انجام گرفت، می باشد. نمونه گیری، گردآوری داده ها، نسبت پاسخ ها، اولویت بندی و بحث اجزای این گزارش هستند. بنیادشهید و امور ایثارگرانتا قبل از اجرای این پژوهش اطلاعات متقنی از وضعیت جانبازان نابینا در اختیار نداشت و بدین سبب برنامه های ارائه شده به نیازهای واقعی این جامعه اشراف کامل نداشتند. اهداف این پژوهش به ارزیابی نیازهای سلامت جسمی، سیستم عضلانی- استخوانی، سلامت روانی و تعیین نگرش جانبازان نابینا معطوف بود. پس از تدوین ابزارهای مناسب ، در پی برگزاری جلسات حضوری و انجام بحث های گروهی ( deep interview ) با 30 نفر از جانبازان و نیز متخصصین خبره، اعتباریابی ابزارها در یک مطالعه ی راهنما، ارزیابی ها به صورت متمرکز طی دو هفته صورت پذیرفت. از مجموع 680 نفر جانباز نابینا که در بنیادشهید و امور ایثارگران ثبت نام شده بودند، 385 در این طرح حضور یافتند. همه ی نمونه ها توسط یک گروه متشکل از روانشناس، متخصص داخلی، فیزیوتراپ، چشم پزشک و مصاحبه گر بررسی شدند. تنها 2% از کل داده ها حذف گردید. با به کار گیری تست های آماری ( t test, annova ) داده ها تحلیل گردیدند. داده ها و اطلاعات استخراج شده به همراه نتایج مطالعات کتابخانه ای در اختیار گروه خبره قرارگرفت که با استفاده از معیارهای تعیین شده در همان گروه، اولویت بندی فهرست نیازهای استخراج شده، صورت پذیرفت که پنج اولویت اول به ترتیب عبارت بودند از: عوامل خطرساز حملات قلبی- عروقی، افکار سوء ظن و بدبینی، برنامه ریزی برای تفریحات سالم، کنترل و پیشگیری از دیابت و افسردگی.   انتظارات جامعه ی مورد مطالعه و دیدگاه های خبرگان استخراج شده بود و مقایسه ی آن ها با داده ها و اطلاعات بسیار کارساز می نمود، لکن به دلیل فقدان تجربه ی کافی در خصوص نابینایان نزد متخصصین و نیز عدم امکان مقایسه ی یافته ها با دیگر جوامع، امکان ترسیم اهداف بلند مدت میسر نبود، پوشش کافی در جامعه ی هدف و رعایت اصول اساسی نیازسنجی سلامت سبب شد که این شیوه، پذیرفته شود و در پژوهش های دیگر نیز به کار رود.